Waarom schermtijd van nu niet te vergelijken is met ‘vroeger tv-kijken

Zijn schermen vandaag écht anders dan vroeger? Ja. En hier is waarom.

Onlangs had ik een gesprek met mijn moeder over schermgebruik bij kinderen. We hadden het over de hoeveelheid televisie die onze kinderen vandaag de dag kijken, en mijn moeder zei iets wat je misschien herkent: “Maar jullie keken vroeger óók heel veel tv. Jullie zaten ’s ochtends al klaar voor de tekenfilms.”

En daar heeft ze gelijk in. Wij zaten inderdaad op zaterdagochtend al met een boterham met pindakaas voor de buis. Maar er is één belangrijk verschil: de tv van toen is totaal niet te vergelijken met de schermen van nu.

Vrouwtje Theelepel versus TikTok

Wij groeiden op met De Smurfen, Vrouwtje Theelepel en Nieuws uit de natuur – trage verhaallijnen, rustige stemmetjes, simpele animatie. Niets flitst, niets knippert. Geen hysterische kleurenpaletten of personages die in 3 seconden zes gedaantes aannemen. Alles kabbelde voort in een overzichtelijk tempo. Als je even niet keek, had je waarschijnlijk niets gemist.

De schermtijd van nu ziet er heel anders uit. Kinderen kijken op tablets van 20 cm afstand in plaats van op een grote bakbeest-tv aan de overkant van de kamer. Ze worden ondergedompeld in snel gemonteerde filmpjes vol felle kleuren, flitsende overgangen, explosieve geluidseffecten en hyperactieve karakters. Zelfs ‘onschuldige’ animaties zitten vol camerabewegingen, jumpcuts, zooms en 3D-effecten. Alles is ontworpen om de aandacht vast te houden – koste wat kost.

Van passief kijken naar dopamineverslaving

De televisie van vroeger werkte nog grotendeels lineair. Je keek wat er op dat moment werd uitgezonden. Was je favoriete programma afgelopen? Dan had je pech. Of je ging gewoon weer iets anders doen. Buiten spelen bijvoorbeeld.

Vandaag hebben kinderen 24/7 toegang tot alles. En alles is slim ontworpen om de hersenen zoveel mogelijk dopamine te geven: het beloningsstofje dat je een fijn gevoel geeft. Iedere klik levert een nieuwe prikkel, een nieuwe aflevering, een nieuwe kick. En hoe jonger het brein, hoe gevoeliger het is voor deze verslaving aan snelle beloningen.

Overprikkeling is geen modewoord

We merken het steeds vaker: kinderen zijn moe, snel geïrriteerd, kunnen moeilijk focussen, slapen slecht. En nee, dat ligt niet aan één filmpje of één ochtend schermtijd. Het gaat om de intensiteit, de frequentie en de inhoud. Je brein heeft tijd nodig om te verwerken, om te vervelen, om te herstellen. En dat krijgen veel kinderen nu niet meer.

Dus ja, mam – we keken vroeger ook veel tv. Maar je kunt De Fabeltjeskrant echt niet vergelijken met Cocomelon of YouTube Shorts. Net zoals een fiets niet hetzelfde is als een racewagen, ook al brengen ze je allebei van A naar B.

Tijd voor bewustwording

Het gaat hier niet om schuldgevoel of perfect ouderschap. Maar wel om bewustzijn. Schermtijd is niet per definitie slecht – maar de vorm, de inhoud en de hoeveelheid doen ertoe. En onze kinderen hebben ons nodig om hen daarin te begeleiden.

Misschien is het tijd dat we niet alleen schermtijd beperken, maar ook de kwaliteit van de schermtijd gaan bekijken. Want niet alles wat flitst, is goud. Soms is het gewoon... overprikkelend.